با سلام و ضمن سپاس از بذل توجه مجموعه مدیریتی شهر گلگیر به مقوله پسماند؛ نکاتی به ذهن رسید که شایان توجه و یادآوری است. این نکات به اختصار بیان می شوند:
طبق ماده ۴ آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند مصوب ۱۳۸۴ هیئت وزیران، مدیریت اجرایی ـ که وفق ماده ۷ قانون مدیریت پسماند با شهرداری و دهیاری و بخشداری است ـ باید طرح جامع و تفصیلی را طوری تهیه کنند که در مراکز استان ها و شهرهای بالای یک میلیون نفر، تا پایان سال ۱۳۹۰ و در باقی شهرها و روستاها تا پایان سال ۱۳۹۲ همه پسماندهای عادی را به صورت تفکیک شده جمع آوری نمایند. طرح جامع در کارگروه ملی (تبصره ۲ آیین نامه اجرایی) و مشابه آن در شهرستان و طرح تفصیلی آن در شورای (اسلامی) شهر تصویب می شود؛ بنابراین گام نخست در مدیریت پسماند، تعریف طرح جامع مدیریت پسماند است که در آن مشاور یا محقّق یا تیمی که کار می کند، نخست می بایست شناسایی پسماند را آغاز کند؛ بدین معنا که در طرح مشخص می¬کند که چه بخشی از پسماند باید وارد چه فرایندی شود؛ برای مثال چه بخشی باید به صورت استاندارد سوزانده شود، چه بخشی باید وارد زمین (دفن) شود و چه بخشی می¬بایست فرایند بازیافت را طیّ کند.
پرسش نخست اینکه آیا شهر گلگیر دارای طرح تفصیلی مصوب هست؟ و پرسش دوم اینکه در این طرح گونه های زباله شناسایی شده است یا اینکه دوستان برای همه زباله ها نسخه دفن را پیچیده اند؟! و در نهایت پرسش سوم، مطالعات مکان یابی برای دفن پسماندهای دفنی و ساخت علمی و استاندارد آن مکان لحاظ شده است؟
افزون بر این موارد، گام مهم پس از طرح جامع و تفصیلی، مربوط به مطالعات مکان یابی است که همه چیز آن تابع استاندارد است. متأسفانه در ادبیات مدیریت اجرایی پسماند اساساً مکان یابی محل دفع پسماند و طراحی محل های دفع پسماند وجود ندارد؛ اساساً مدیران با این واژه آشنا نیستند و معمولاً از پایان راه شروع می کنند؛ برای همین می توان به جرأت اذعان داشت که در کشور لندفیل کاملاً بهداشتی و ایمن وجود ندارد. این در حالی است که اداره محیط‌زیست باید پس از مدیریت تعیین نوع پسماندی که بایستی دفع شوند، مجوز زمین استاندارد را صادر کند. ماده ۱۲ قانون مدیریت پسماند بر این اصل با هماهنگی سازمان محیط زیست تأکید می کند. ماده ۳۳ آیین نامه اجرایی نیز مقرّر داشته که سازمان باید ضوابط زیست‌محیطی محل دفن و دفع اعم از ویژه و عادی را تعیین و به دستگاه های مربوط اعلام نماید. آیا محیط زیست شهرستان ضوابط را به شهرداری گلگیر اعلام نموده است و زمینی که در تصویر دیده می شود با رعایت استانداردهای اعلامی محیط زیست انتخاب شده است؟
درباره استانداردها، لازم به توضیح است که یک بخش این موارد به استقرار صنایع مرتبط بوده (که باید دید آیا برای بازیافت زباله، استقرار زباله سوز استاندارد و یا نیروگاه استحصال انرژی مطالعاتی صورت گرفته است) و یک بخش هم ویژه محل دفع پسماند هست که مثلاً محل دفع پسماند چه فاصله ای باید از آب جاری یا مناطق مسکونی داشته باشد، جنس زمین و خاک چطور باشد، بحث باد غالب چگونه دیده شود و … در مطالعات مکان یابی تک‌تک آیتم های مؤثر که می تواند اثرات محل دفع را به‌عنوان یک منبع آلاینده کاهش دهد، دیده می شود. برای نمونه دوستانی که برای دفن پسماند در آن زمین تلاش می کنند آیا برای جمع آوری زهرآبه حاصل از زباله ها و تصفیه آن برنامه ای دارند یا تنها به دفن پسماند اندیشیده اند؟ دستاورد عدم مدیریت در این زمینه، به وجود آمدن پیچیده ترین پساب و فاضلاب است که از نظر آلودگی و خطرناکی با توجه به ترکیبات آلی آن به مراتب از زیان بیوگاز و فاضلاب شهری بد تر است. اگر این ملاحظه صورت نگیرد، از همین حالا شهرداری از حیث آلودگی محیط زیست در معرض مسئولیت کیفری خواهد بود.
بنابراین محل دفن باید جایی باشد که مسیر انتقال پیامدهای زهرابه به انسان کمتر باشد. به دیگر سخن محیط های پذیرنده مانند آب، خاک، آب های زیر زمینی، جوامع انسانی و حتی محیط طبیعی از مهم ترین پارامترهایی هستند که در مکان یابی باید لحاظ شوند. باید کمک کرد تا انتخاب محل دفن پسماند بر اساس مطالعه علمی باشد؛ نه بر اساس زمین هایی که شهرداری در اختیار دارد. اصولاً در این مورد ویژه نگاه نباید سطحی باشد؛ مثلاً دنبال زمینی باشند که مالکیت آن ساده باشد، هزینه آن کمتر باشد یا انتقال پسماند به آنجا راحت‌تر باشد و دسترسی جاده ای به آن وجود داشته باشد. این در حالی است که طبق ماده ۶ آیین نامه، وزارت کشور محل دفع پسماندها را بر اساس ضوابط زیست‌محیطی با هماهنگی سازمان محیط زیست و جهاد کشاورزی باید تعیین کند. طبق ماده ۲۳ قانون مدیریت پسماند، نظارت و مسئولیت حُسن اجرای قانون مدیریت پسماند بر عهده سازمان محیط زیست است و مناسب بود در این گزارش بسیار بسیار کوتاه، کیفیت انجام دستورات و رعایت ضوابط اعلامی از سوی اداره محیط زیست به شهرداری بیان می شد تا به راحتی نقش نظارتی اداره محیط زیست مشاهده می گردید.
سخن پایانی اینکه تمامی حرکات مدیریت اجرایی پسماند (شهرداری) می بایست منطبق با مفاد قانون مدیریت پسماند و آیین نامه اجرایی آن با لحاظ سیطره نظارتی اداره محیط زیست باشد.

پاسخ