عصر مسجدسلیمان// دکتر فرامرز رضائی – دکترای جامعه‌شناسی سیاسی

چکیده:

مشارکت سیاسی ازبنیادی‌ترین شاخص‌های توسعه‌ی سیاسی و اجتماعی در هر جامعه است و نشان‌دهنده‌ی میزان آگاهی، احساس مسئولیت و اعتماد عمومی مردم نسبت به نظام حاکم می‌باشد. دراین مقاله، مفهوم، ابعاد، ضرورت و نقش مشارکت سیاسی در تقویت ثبات، انسجام اجتماعی و اقتدار ملی مورد بررسی قرار گرفته است.

مقدمه:

هر جامعه‌ی پویا و پیشرفته‌ای، بر پایه‌ی حضور و مشارکت آگاهانه‌ی مردم در امور عمومی شکل می‌گیرد. مشارکت سیاسی، جلوه‌ای از این حضور فعال است که به‌واسطه‌ی آن، شهروندان در فرآیند تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی و اجتماعی سهیم می‌شوند. این حضور می‌تواند از طریق رأی دادن، عضویت در شوراها و احزاب، شرکت در اجتماعات قانونی یا طرح مطالبات مدنی درقالب نهادهای رسمی صورت گیرد.

مشارکت سیاسی، پلی ارتباطی میان مردم و حکومت است که موجب افزایش اعتماد متقابل، پاسخ‌گویی مسئولان و شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها می‌گردد.

مفهوم و ماهیت مشارکت سیاسی:

مشارکت سیاسی به معنای فعالیت داوطلبانه‌ی افراد برای تأثیرگذاری بر تصمیمات عمومی و سیاسی جامعه است. شهروندان از طریق مشارکت، در مسیر اداره‌ی امور کشور نقش می‌آفرینند و در شکل‌گیری ساختار و سیاست‌های کلان سهیم می‌شوند.

این مشارکت می‌تواند مستقیم (از طریق رأی دادن، حضور در شوراها و نهادهای تصمیم‌گیری) یا غیرمستقیم (از طریق حمایت، انتقاد سازنده و فعالیت‌های مدنی) باشد.

در حقیقت، مشارکت سیاسی، نوعی احساس مسئولیت اجتماعی و آگاهی از حقوق شهروندی است که افراد را به ایفای نقش در سرنوشت جمعی خود ترغیب می‌کند.

ابعاد و اهمیت مشارکت سیاسی:

از منظر جامعه‌شناسی سیاسی، سطح مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های حکومتی، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش مشروعیت و کارآمدی نظام سیاسی است.هرچه مشارکت مردم بیشتر باشد، میزان رضایت، همبستگی و اقتدار ملی نیز افزایش می‌یابد.

مشارکت سیاسی نه‌تنها یک حق شهروندی، بلکه وظیفه‌ای ملی و دینی است که سبب تقویت وحدت، انسجام اجتماعی و پویایی در نظام حکمرانی می‌شود.

عوامل مؤثر بر گسترش مشارکت سیاسی:

۱ – آموزش و آگاهی سیاسی: گسترش دانش سیاسی در مدارس، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها باعث رشد بینش انتقادی و مسئولیت‌پذیری می‌شود.

۲ – اعتماد به نهادهای حکومتی: افزایش شفافیت، عدالت و پاسخ‌گویی در عملکرد مسئولان، انگیزه‌ی مشارکت را تقویت می‌کند.

۳- نقش رسانه‌ها و نخبگان: رسانه‌ها و روشنفکران می‌توانند با اطلاع‌رسانی درست، مردم را به حضور فعال در صحنه‌های سیاسی دعوت کنند.

۴ – وجود احزاب و نهادهای مدنی: ساختارهای حزبی و انجمن‌های صنفی، زمینه‌ی سازمان‌یافته‌ای برای مشارکت عمومی فراهم می‌سازند.

۵ – عدالت اجتماعی و فرصت برابر: احساس برابری در دسترسی به امکانات و تصمیم‌گیری‌ها، انگیزه‌ی حضور را در همه‌ی اقشار تقویت می‌نماید.

نقش مشارکت سیاسی در اقتدار ملی:

مشارکت سیاسی واقعی، ستون فقرات اقتدار ملی است. جامعه‌ای که در آن مردم نسبت به سرنوشت خویش احساس مسئولیت دارند، از تهاجم فرهنگی، بی‌اعتمادی اجتماعی و رکود سیاسی در امان می‌ماند. درچنین جامعه‌ای، تصمیمات کلان با پشتوانه‌ی مردمی گرفته می‌شود و دولت، بازتاب اراده‌ی عمومی ملت خواهد بود.

نتیجه‌گیری:

مشارکت سیاسی، نه‌تنها راهی برای حضور در انتخابات یا شوراها، بلکه فرآیندی مستمر و پویاست که همه‌ی عرصه‌های حیات اجتماعی را در بر می‌گیرد.هرچه سطح مشارکت مردم افزایش یابد، جامعه به سوی عدالت، همبستگی و ثبات بیشتر حرکت می‌کند.

بنابراین، تقویت فرهنگ مشارکت سیاسی، رسالتی مشترک میان نخبگان، مسئولان، رسانه‌ها و آحاد مردم است.

بی‌تردید، آینده‌ی هر جامعه در گروِ میزان آگاهی و حضور فعال شهروندان آن در تصمیم‌سازی‌های سیاسی است.